ДИЯКOНІВ (pol. Dziekanów) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie hrubieszowskim. W 1943 r. zamieszkiwało ją 306 Ukraińców, 224 Polaków [APL, GDL, zespół 498, sygn. 139, k. 377].
HISTORIA
Po raz pierwszy wzmiankowana w 1400 roku. Według rządowego spisu ludności z 1921 roku na 529 mieszkańców za Ukraińców uznało się w Dziekanowie 288 osób, 1 za Żyda, reszta za Polaków [Niedźwiedź 2003, 119].
MATERIAŁY
KOMENTARZE
DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Ucisk polityczny wobec Ukraińców Chełmszczyzny wpłynął na to, że ukraińska kultura materialna zachowała się w Dziekanowie szczątkowo. Należą do niej:
- miejsce po cerkwi,
- miejsce po cmentarzu przy cerkwi,
- nowy cmentarz z zachowanymi nagrobkami zmarłych mieszkańców Rusinów/Ukraińców wyznania greckounickiego i prawosławnego,
Wyniki monitoringu z 2021 roku.
CERKIEW
Świątynia pod wezwaniem NMP, pierwsze wiadomości z 1700 roku. W 1764 roku została zbudowana nowa cerkiew drewniana. Zniszczona przez rząd RP i Kościół 6 lipca 1938 roku w ramach polonizacji i latynizacji Chełmszczyzny [Słobodian 2005, 175]. Przed rokiem 1922 miała zostać wyświęcona na kościół [Pelica 2009, 231].
Cerkwisko
W centrum wsi, na łagodnym wzniesieniu. Obok cerkwi do połowy XIX wieku istniał pierwszy cmentarz, po którym zachował się grobowiec Grothusów, miejscowych właścicieli ziemskich [Kawałko 1994, 71].
CMENTARZ
Nowy, założony w I połowie XIX wieku jako greckounicki. Od 1875 roku prawosławny. Użytkowany do 1945 roku [Kawałko 1994, 71].
Na cmentarzu zachowały się nagrobki charakterystyczne dla stylistyki sepulklarnej prawosławia Cesarstwa Rosyjskiego. Na nagrobkach nie ma napisów w języku ukraińskim. Ukraińcy pomimo przewagi liczebnej nie zdołali utworzyć na Chełmszczyźnie w XIX–XX wieku własnych organizacji gwarantujących m.in. wpływ na pisownię w sferze publicznej. Zatem ich nazwiska zapisywano w języku instytucji dominujących: rosyjską cyrylicą lub łacinką polską. Niżej odczytane nazwiska cyrylickie w pisowni pierwotnie rosyjskiej, które podano w wersji ukraińskiej i polskiej:
Greckounicka kaplica grobowa rodu Grothusów.
KRZYŻ
Krzyż upamiętniający prawdopodobnie przejście Rusinów na rzymski katolicyzm po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 roku. Zmiana wyznania oznaczała wkrótce ich polonizację, zatem krzyż upamiętnia moment wyznaniowego przejścia.
BIBLIOGRAFIA