Wisłoczek

ВИСЛІЧОК (pol. Wisłoczek) – do 1946 r. wieś ukraińska w powiecie sanockim. W 1939 r. liczyła 770 mieszkańców: 765 Ukraińców, 5 Żydów [Kubijowycz, 76].

HISTORIA
Wieś założona pod koniec XIV w. (1391?) na prawie niemieckim przez Iwana z Goraja, zwaną wtedy Międzyrzeczem [Czajkowski, 33]. W XVI w. do wsi mogła należeć jako przysiółek późniejsza odrębna wioska Tarnawka [Szematyzm 1936, 132]. Zamiana nazwy z Międzyrzecze na Wisłoczek wydaje się, że nastąpiła w XVII w. [Od Komańczy do Wysowej 2012, 56].
WIEK XX
W latach 30. XX w. Wisłoczek był dobrze zorganizowaną wsią ukraińską. Działała tu czytelnia ukraińskiego stowarzyszenia oświatowego „Proswita” i spółdzielnia „Werchowyna” [Szematyzm 1936, 133].
Według dokumentów podziemia ukraińskiego dnia „25 kwietnia wyjechały na stację w Zarszynie wsie Puławy, Wisłoczek i Pastwiska” [Litopys 34, 82]. Zgłoszenie się do wyjazdu zamiast ucieczki do lasu, jak utrzymywał w swoim raporcie referent „Mar”, miał być dziełem „miejscowego elementu kacapskiego”, który namówił mieszkańców, by dobrowolnie porzucili wieś. Nie wiadomo dokładnie, członków jakiej opcji światopoglądowej miał na myśli ukraiński referent – prawdopodobnie byli to zapatrzone w mit rosyjski adepci ruchu staroruskiego podatnego na infiltrację komunistyczną.
Wisłoczek przestał istnieć po wyprowadzeniu jego mieszkańców przez żołnierzy 32 pułku piechoty WP na stację kolejową w Zarszynie. W kilka dni potem zabudowania podpalone zostały przez członków miejscowej kuszczowej bojówki SB, w skład której wchodziło kilku mieszkańców tej wsi, którzy zdążyli jeszcze dotrzeć do Zarszyna i dołączyć do oczekujących na transport byłych mieszkańców wsi [wywiad B. Huka z jej członkiem, wrzesień 2012 r. w Monastyrysku na Ukrainie]. Fakt spalenie wsi ujął „Mar” ujął w raporcie z 15 maja 1946 r.: „Bojówka SB wraz z pracownikami terenowymi spaliła wsie Puławy, Wisłoczek i Rudawka” [Litopys 34, 83].
Według dzisiejszego mieszkańca Wisłoczka wieś po deportacji była pusta, w latach 50. XX w. stworzono tu PGR, który upadł (prawdopodobnie to PGR winny jest rozebrania cerkwi na materiał budowlany), a jego pracownicy ze wsi wyjechali; W 1969 r. zamieszkał tu pierwszy osadnik ze Śląska, następnie w 1970 r. osiedlili się prześladowani na czeskim Śląsku Cieszyńskim (Zaolzie) Polacy, członkowie założonego w 1905 r. Ruchu Stanowczych Chrześcijan (zielonoświątkowcy) [rozmowa w dniu 19 lipca 2021 r.].

Uwagi bibliograficzne
W kolejnych wydaniach przewodnika turystycznego „Od Komańczy do Krempnej” W. Grzesika i T. Traczyka informacja p początkach wsi i miejscowej parafii zaczerpnięta z „Szematyzmu AAŁ” z 1936 r.

ZABYTKI UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ
Wyniki monitoringu stanu zabytków z lata 2012 r.

CERKWISKO
W XVIII w. Wisłoczek był siedzibą parafii greckokatolickiej, która w 1848 r. przeniesiona została do Tarnawki [Od Komańczy…, 40]. Stała tu cerkiew drewniana pod wezwaniem św. Męczennika Dymitra [Szematyzm 1879, 412]. Ostatnia wzniesiona została w 1818 r. [Szematyzm 1936, 132], remontowana za Omeliana Ławriwskiego (1817-05.04.1884) [Szematyzm 1936, 133], tarnawskiego parocha w latach 1846-1884 [Błazejowskyj, 735].
Cerkiew znajdowała 30 m od cmentarza. Czas i przyczyny jej zniszczenia nie są znane. Stała jeszcze w kwietniu 1946 r., w obrębie muru widocznego na fotografiach. Dziś widoczny jest zarys podmurówki i miejsce ołtarza. Na początku lat 90. XX w. na cerkwisku znajdowały się krzyże cerkiewne [Od Komańczy…, 42].


DZWONNICA

CMENTARZ przycerkiewny

Cmentarz choleryczny
Znajduje się poza wsią, na tej samej górze, co stała cerkiew, lecz już na jej szczycie, za polami, około 400 m na południe.

Dokumentacja fotograficzna ukraińskich zabytków wsi WISŁOCZEK na Łemkowszczyźnie została wykonana latem 2012 r. w ramach projektu „Dokumentowanie Łemkowszczyzny” finansowanego przez Zjednoczenie Łemków Kanady.
Фотографічна документація українскьих архітектурних памяток села ВИСЛІЧОК на Лемківщині здійснено улітку 2012 р. у рамках проєкту „Документування Лемківщини”, що фінансується Обєднанням лемків Канади.