Stare Miasto – Staromieście

СТАРЕ МІСТО (pol. Stare Miasto, Staromieście) – do 1354 roku miasto ruskie Riasziw (Rzeszów), stolica włości Księstwa Halicko-Włodzimierskiego.

HISTORIA

Staromieście na mapach historycznych:

  1. mapa topograficzna Królestwa Galicji i Lodomerii z lat 1779‒1783 (tzw. mapa Miega, I zdjęcie wojskowe);
  2. mapa Monarchii Austro-Węgierskiej z lat 1869‒1887 (III zdjęcie wojskowe);
  3. mapa WIG z 1938 roku.

Stare Miasto powstało w wyniku zniszczenia przez króla Kazimierza III ruskiego miasta Riasziw (pol. Rzeszów) po podboju Księstwa Halicko-Włodzimierskiego w latach 40. XIV wieku. Wcześniej było miastem ruskim [Kurtyka 1994, 125-132] lokowanym zapewne przez księcia Jurija II Trojdenowycza najprawdopodobniej w latach 30. XIV wieku. Następnie król nadał terenów, gdzie znajdowało się miasto Riasziw, Janowi Pakosławicowi z zobowiązaniem do lokowania nowego miasta. Lokacja dotyczyła nowych ludzi, kolonistów w Niemiec czy Polski, a także nowego miejsca, oddalonego ok 3 kolimetry od ruskiego Riasziwa. Stąd pozostałością po ruskim Riasziwie należy uważać Stare Miasto, dzisiejszą dzielnicę Rzeszowa. Historyk Mychajło Hruszewski akcentował, ale raczej błędnie, że stare miasto należy upatrywać w Ruskiej Wsi. Rozwijał pogląd, że po podboju Rusi nowe lokacje królewskie na prawie magdeburskim zmarginalizowały wszystkie dawne miasta i ich społeczności ruskie, powołując tuż obok nich nowe, cieszące się pełnym wsparciem państwa: Ten […] fakt rzuca nam światło także na znaczenie Ruskiej Wsi pod Rzeszowem, znanej też z XV wieku […] i chyba nie pomylę się, stwierdzając, że to dawny, ukraiński Rzeszów (także „Stare Miasto” wokół niej) [M. Hruszewśkyj, Istorija Ukrajiny-Rusy, t. 1, Kijów 1991. s. 216–217]. Różnica między Starym Miastem a Ruską Wsią jest jednak na tyle uderzająca (opozycja miasto-wieś), iż można sądzić, że Ruska Wieś stanowiła raczej podgrodzie późniejszego Starego Miasta, czyli realnego Rzeszowa czasów Księstwa Halicko-Włodzimierskiego. Pamiątką po mieszkańcach staroruskiego Rzeszowa są nazwiska doniesione do naszych z tamtych czasów, a najpóźniej z lat, gdy w Staromieściu i Ruskiej Wsi mieszkali wierni parafii w Zalesiu, a więc w I połowie XIX wieku.

Na cmentarzu „Staromieście” przy kościele św. Józefa są to m.in.: Ataman, Bandura, Telega, Hul, Wiater, Szalacha, Haśko, Petryczek, Kostmanowicz, Pańczyk, Osypko, Sawuła, Durda, Ilnicki, Hałoń, Melko, Puc, Bereś, Wietchy, Maksymowicz, Kazubski,

„Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego” podał w 1890 roku, że Staromieście „Jest to pierwotna posada Rzeszowa” [Słownik GKP XI, 361].

MATERIAŁY

Wśród tych strumieni, które są dziś dość skąpe, najważniejsze jest koryto Lubczy, które kiedyś było znacznie większe, jak pola były lasami. Te strumienie i zasypane rowy rysują owalny kształt grodziska, widoczny gołym okiem dla doświadczonego obserwatora. Grodzisko rozciągało się wzdłuż 22 południka na wschód od Greenwich. Południową część grodziska zajmuje «Ruska wieś», północną – «Staromieście», środkową – parafia staromiejska i dwór dziedzica Jędrzejowicza, podobnie jak w miastach ukraińskich oraz średniowiecznych rezydencjach i zamkach. Nowy kościół, zbudowany z cegły w 1911 roku, ze smukłą, przypominającą iglicę dzwonnicą nad wejściem, zajmuje sam wierzchołek tego wzgórza, na którym znajduje się całe grodzisko. Ten nowy kościół jest oczywiście tradycyjnie usytuowany w poświęconym miejscu, kto wie, może tam gdzie kiedyś stała cerkiew zamkowa. Później, gdy rowy zostały zasypane, nastąpiła wielka powódź, gdy wspomniane koryto Lubczy przerwało w poprzek wzgórze grodziska i oddzieliło dwór od kościoła. Tę część [koryta?] strumienia nazywa się «Przerwa» [O. Пeленський, Ряшів, західня твердиня Галицької держави. Ювілейний збірник на пошану академика Михайла Сергієвича Грушевського з нагоди шістдесятої річниці життя та сорокових роковин наукової діяльности, Київ 1928, t. 1, s. 162].

KOMENTARZE

KAPLICZKI

no images were found

KRZYŻE

no images were found

CMENTARZ

no images were found

ZABUDOWA

no images were found

BIBLIOGRAFIA