Wielkie Oczy

WIELKIE OCZY (ukr. Великі Очі) – do 1947 r. wieś polsko-ukraińska w powiecie lubaczowskim. Wg Wołodymyra Kubijowicza w 1939 r. zamieszkiwało ją 1000 Polaków, 560 Żydów i 320 Ukraińców, razem 1880 osób.

HISTORIA
W latach 1945-1946 do Ukraińskiej SRR ze wsi deportowanych zostało ponad 200 obywateli polskich narodowości ukraińskiej, a w 1947 r. (akcja „Wisła”) z Wielkich Oczu deportowano następnych 60 Ukraińców. Pozostało we wsi 721 mieszkańców, których narodowość uznana została za polską. [cd. w opracowaniu]

CERKIEW I
Cerkiew pod wezwaniem Świętego Mikołaja Cudotwórcy w Wielkich Oczach zbudowana została w 1925 r. Autor niespotykanej w tym regionie konstrukcji szkieletowej z wypełnieniem ceglanym, tak zwanej szachulcowej (mur pruski), nie jest znany. Wzniesiono świątynię pod kierownictwem mieszkańca wsi, mistrza ciesielskiego Jewstachija Serdyńskiego. Po deportacjach grekokatolików cerkiew była wykorzystywana jako magazyn, tuż obok mieściła się m.in. waga i wiejska ubikacja. Na wniosek starosty lubaczowskiego 17 lipca 2007 r. świątynia została wpisana do rejestru zabytków, nr A-219.
Fotografie przedstawiają stan cerkwi latem 2007 r.


CERKIEW II
Wiosną 2008 r. świątynia znalazła się w stanie krytycznym: wiatr zerwał blachę z dachu, co groziło dalszym ubytkiem jej substancji materialnej pod wpływem warunków atmosferycznych i działalności ludzkiej. Fotografie wykonano 9 maja 2009 r. Na czwartej od końca widoczny jest dawny budynek parafii greckokatolickiej.

CMENTARZ
Cmentarz wielkoocki znajduje się w centrum wsi. Udało się odnaleźć jedynie 2 krzyże roboty bruśnieńskiej, będące pozostałością po nie istniejących już greckokatolickich krzyżach nagrobkowych. Krzyż drewniany być może także jest śladem kulturowym proweniencji wschodniej, ale jednoznacznie stwierdzić tego nie sposób. Fotografie z 2009 r.

KAPLICZKI
Dwie pierwsze fotografie przedstawiają kapliczkę stojącą po lewej stronie drogi Skolin-Wielkie Oczy, na wschodnim krańcu wsi. Cztery następne to kapliczka po prawej stronie drogi Wielkie-Oczy Kobylnica Ruska, przy wyjeździe ze wsi w kierunku zachodnim. Fotografie z 2009 r.

DOKUMENTY
W związku z zagrożeniem, które powstało wiosną 2008 r. w następstwie zerwania blachy z konstrukcji dachu cerkwi, w latach 2008-2009 miały miejsce działania zmierzające do ratowania zabytku. Dokumenty przedstawiają niektóre z etapów tych działań oraz podejmujące je instytucje i osoby.