Jawornik*

ЯВІРНИК (pol. Jawornik) – do 1947 r. wieś ukraińska w powiecie sanockim. W 1939 r. liczyła 600 mieszkańców: 595 Ukraińców, 5 Żydów [Kubijowycz, 74].

DOKUMENTY

Fragment meldunku Posterunku MO w Szczawnem o mordzie na nieznanym Ukraińcu z Jawornika

Dnia 19 października 1945 r. Iwan Fenio z Kulasznego powracał parokonną furmanką z Sanoka do Kulasznego po oddaniu kontyngentu kapusty i na drodze w Tarnawie powiat Lesko 2 nieznanych osobników zabrało mu wóz z końmi do lasu w Porażu, na którym jechał też Wasyl Horbis, Jan Wernejowski ze Szczawnego i nieznany osobnik z Jawornika. W lesie w Porażu furman Fenio, Horbis i Wernejowski zeskoczyli z wozu i zbiegli, pozostawiając konie i wóz, zaś nieznany osobnik z Jawornika pozostał w lesie, gdzie został zatrzymany przez jednego ze sprawców. Jak zauważyli z dala Fenio, Horbis i Wernejowski, ów osobnik został prawdopodobnie przez jednego ze sprawców zastrzelony, albowiem usłyszeli strzał i widzieli, jak padł na ziemię, jęcząc.

Źródło: APRz Oddz. Sanok, Starostwo Powiatowe Sanockie 13, 28 X 1945 r., k. 211.

Fragment sprawozdania sytuacyjnego referenta OUN Stepana Golasza „Mara” z nadrejonu „Beskid” o śmiertelnej ranie zadanej przez żołnierzy Wojska Polskiego  Ukraińcowi w Jawornik

            […]  12 września 1946 r. WP z Komańczy w liczbie 60 wojaków przeprowadziło obławę na wieś Jawornik. Spalili przy tym dwa domy, ranili jednego chłopca, który zmarł […]. […] 

Źródło: Wisti z terenu za czas wid 1.9 – 1.10.1946 r., w: „Litopys UPA”, t. 34: Łemkiwszczyna i Peremyszczyna. Polityczni zwity (Dokumenty), red. P.J. Poticzny, I. Łyko, Toronto-Lwiw 2002, s. 113. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

WSPOMNIENIA

Fragment wspomnień Tekli Małej o mordzie na Ukraińcu Mykołaju Pałyńskim w Jaworniku dokonanym przez żołnierzy Wojska Polskiego

[…] Mój brat rodzony miał na imię Mykołaj, był młodszy. U nas ciągle chodziło wojsko. Ludzie uciekali. Raz [wojskowi] znowu rano idą. […] [Potem] brat poszedł do mojego domu i powiedział mężowi, aby poszedł po łachy, bo wojsko je zabierze, a schowane były pod gałęziami. A koło nich uciekał jeden z Przybyszowa. Jak ich zobaczył, powiedział, aby uciekali, bo wojsko. I wojsko zaraz nadleciało. Brat zrzucił plecak, który zarobił w Niemczech i zaczął uciekać. I znowu jeden żołnierz zaczął lecieć za nim i strzelać. Łapał go tak z kilometr. Brat dobiegł do jodły, a ten go dogonił i mówi: „K… twoja mać, bandero!”. I dał mu trzy kule, zabrał wszystko z plecaka. […]

Źródło: Spohad Tekli Małoji (diwocze prizwyszcze Pałyńśka) narodżenoji 1912 roku w Jawirnyku, w: 1947 Propamiatna Knyha, pod red. B. Huka, Warszawa 1997, s. 551.

HISTORIA

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 Wojsko Polskie w 1947 r. w ramach deportacji o kryptonimie „Wisła” wygnało ze wsi na tzw. Ziemie Odzyskane 421 obywateli RP narodowości ukraińskiej [Akcja „Wisła” 2013, 1049].

KOMENTARZE

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z [galerie w uzupełnieniu].

CERKIEW

Nie możemy wyświetlić tej galerii.

KAPLICZKI

Nie możemy wyświetlić tej galerii.

KRZYŻE

Nie możemy wyświetlić tej galerii.

CMENTARZ

Nie możemy wyświetlić tej galerii.

ZABUDOWA

Nie możemy wyświetlić tej galerii.

BIBLIOGRAFIA