Syczyn*

СИЧИН (pol. Syczyn) – do 1945 r. wieś ukraińska w powiecie chełmskim. W 1943 r. wieś zamieszkiwało 605 Ukraińców, 62 Polaków [APL, zespół 498, sygn. 139, k. 223].

HISTORIA

Po deportacji części mieszkańców Ukraińców do Ukraińskiej SRR w latach 1945–1946 deportacja z 1947 r. o kryptonimie „Wisła” we wsi już nie miała miejsca.

DOKUMENTY

Fragment protokołu przesłuchania mieszkańca Syczyna Mikołaja Kałużnego o mordzie na Ukraińcach

W dniu 2 maja 1945 r. nad wieczór jako sołtys gromady Syczyn szedłem z sesji na wsi […]. Zauważyłem, że od Kolonii Werejce furmankami, piechotą, konno jedzie jakieś wojsko w mundurach WP. Było [to] ponad 50 ludzi, podzieleni byli na dwie grupy. Jedna operowała z drugiej strony od cerkwi [.słowo nieczyt.], druga po drugiej stronie. Gdy minęli kuźnię, to ja […] poszedłem za nimi. Jeden z nich, plutonowy, podszedł do mnie, zapytał mnie, kto ja jestem, a jak dowiedział się, że jestem sołtysem, zapytał mnie, gdzie mieszkają Ukraińcy. J powiedziałem, że wyjechali, są na stacji w Chełmie. Nadjechał drugi, zapytał plutonowego, kto to jest. Ten powiedział, że sołtys i ten dał mi konia i kazał trzymać, a obaj chodzili koło nas. W tym czasie słyszałem koło cerkwi strzały z automatów. Byli z półtorej godziny. Konno podjechał jakiś żołnierz, którego tytułowali „panie poruczniku, panie komendancie”. Ja do niego powiedziałem, że przywiozłem zboże na siew dla repatriantów, 20 metrów owsa i jęczmienie, żeby mi nie zrabowali, to ten ‘komendant”: powiedział, że zboże jemu niepotrzebne, tylko Ukraińcy. […] Po ich odjeździe dowiedziałem się, że banda ta zabiła: pierwsza grupa  Denisa Stefana lat około 80, Waszkiewicza Dymitra lat około 80, Wolińską (imienia nie wiem), popa żona lak około 50–60 i obrabowali ich, lecz nie zameldowano mi, co zabrali. Druga grupa zabiła: Lewczuk Ksenię lat 50, Stepaniuk Katarzynę lat około 80, również obrabowali wszystko, co tylko było z odzieży, żywności, krowy i czy dwie, czy jedną świnię. […] Zamordowanych ludzi przy pomocy ludzi pochowałem na cmentarzu w Syczynie gmina Olchowiec. Jak się później od ludzi dowiedziałem, to mordu i grabieży dokonała banda pod dowództwem [Eugeniusza Walewskiego] „Zemsty”.

AIPN Lu 17/1249/J, t. 1, k. 117.

Fragment opracowania Wydziału „C” WUSW w Lublinie zawierający informację o mordzie członków oddziału NZS na 5 Ukraińcach

Dnia 2.05.1945 r. we wsi Syczyn gmina Olchowiec byłego powiatu Chełm bandz NSZ pod dowództwem Walewskiego Eugeniusza PS. „Zemsta” dokonała napadu na mieszkańców tej wsi narodowości ukraińskiej i dokonała zabójstwa:

  1. Denisa Stefana lat 80,
  2. Waszkiewicz Dymitra lat 80.
  3. Wolińskiej, żony popa lat 60,
  4. Lewczuk Ksenii lat 50,
  5. Stępniak Katarzyny lat 80.

Ponadto banda zrabowała ich mienie (ile i co brak danych).

AIPN Lu 0136/184, k. 71.

WSPOMNIENIA

Fragment wspomnień Ołeksandra Kolanczuka o mordzie na kilkunastu Ukraińcach w Syczynie dokonanym prawdopodobnie przez oddział NSZ

[…] Dwa wydarzenia w maju-czerwcu 1945 roku całkowicie zmieniły życie we wsi. […] Mogło dojść do powtórzenia [się u nas mordu w] Wierzchowinach. Potwierdzał tę możliwość mord na kilkunastu osobach, które nie wyjechały na Ukrainę, w sąsiedniej wsi parafialnej Syczyn […].

Źródło: O. Kolanczuk, s. Wilka Tarniwśka, w: Deportaciji…, t. 3: Spohady, Lwiw 2002, s. 312. Tłumaczenie z języka ukraińskiego.

KOMENTARZE

DZIEDZICTWO UKRAIŃSKIEJ KULTURY MATERIALNEJ

Wyniki monitoringu z 2 marca 2019 r.

CERKWISKO

Świątynia pod wezwaniem Przemienienia Pańskiego, pierwsza wzmianka z 1564 r., w 1897 r. zbudowana została nowa cerkiew drewniana, którą spalono przed 1932 r. [Słobodian 2005, 375].

CMENTARZ

BIBLIOGRAFIA